Στυλιανός Κυμπουρόπουλος

Σύμφωνα με τα δεδομένα, που μας παρέχει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ), υπολογίζεται ότι περίπου 1.000.000.000 άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο έρχονται σήμερα αντιμέτωποι με κάποια μορφή ψυχικής διαταραχής. Μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών, οι αγχώδεις και οι συναισθηματικές διαταραχές (όπως η κατάθλιψη), φαίνεται, ότι συνιστούν ορισμένες από τις επικρατέστερες διαγνώσεις στο χώρο της κοινωνικής ψυχιατρικής, ενώ οι διαταραχές χρήσης ουσιών χαρακτηρίστηκαν πρόσφατα από τους ειδικούς ως μία ανερχόμενη πρόκληση για τη δημόσια υγεία (ΟΟΣΑ, 2016). 

Όσον αφορά τη διάσταση της ευαλωτότητας, τα ποσοστά των ψυχικών διαταραχών παρουσιάζονται αυξημένα ως επί το πλείστον στο γυναικείο και όχι τόσο στον ανδρικό πληθυσμό επειδή οι άνδρες συχνά αποφεύγουν να αναζητήσουν την απαραίτητη γι’ αυτούς βοήθεια, εξαιτίας του κοινωνικού στίγματος, που συνοδεύει τη συναισθηματική έκφραση και την αρρενωπότητά τους. Παράλληλα και όσον αφορά τις ηλικιακές ομάδες, των οποίων η ψυχική υγεία πλήττεται περισσότερο, τα τελευταία χρόνια όλο και πιο πολλοί νέοι άνθρωποι ηλικίας 20-29 ετών καθίστανται επιρρεπείς στην εμφάνιση ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων. Την ίδια στιγμή, γνωρίζουμε, ότι το προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων με σοβαρές μορφές ψυχικών διαταραχών, όπως η σχιζοφρένεια, μπορεί να μειωθεί έως και κατά 10 – 20 χρόνια λόγω των κακών συνθηκών διαβίωσης, ενώ τα διαθέσιμα ερευνητικά δεδομένα υποδεικνύουν, ότι κάθε χρόνο η αυτοκτονία στερεί τη ζωή σε περίπου 800.000 ανθρώπους παγκοσμίως.

Παρά την παγκόσμια αναγνώριση της κρισιμότητας των δεδομένων αυτών, αλλά και του επιτακτικού χαρακτήρα της ανάγκης για προαγωγή του θεσμού της ψυχικής υγείας σε ολόκληρο τον κόσμο, οι ιθύνοντες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας επισημαίνουν, ότι το χάσμα ανάμεσα στη ζήτηση και στην προσφορά των υπηρεσιών ψυχικής υγείας συνεχίζει να είναι μεγάλο. 

Η φετινή εκστρατεία για την «Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας» είναι αφιερωμένη ακριβώς σε αυτή τη διάσταση. Πιο συγκεκριμένα, η θεματική στην οποία επικεντρώνεται φέτος η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας φέρει τον τίτλο: «Ψυχική υγεία για όλους. Μεγαλύτερες επενδύσεις, περισσότερη προσβασιμότητα» («Mental Health for All. Greater Investment – Greater Access»). Το κεντρικό σκεπτικό της εκστρατείας είναι, ότι παρά το γεγονός, πως η συμβολή του τομέα της ψυχικής υγείας στη διασφάλιση της κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας παγκοσμίως έχει αναγνωριστεί τα τελευταία χρόνια ως εξαιρετικά κρίσιμη, στην πραγματικότητα, ο εν λόγω τομέας έχει επιδεχθεί ελάχιστες επενδύσεις, με αποτέλεσμα να συνιστά έναν από τους πιο παραμελημένους τομείς της δημόσιας υγείας.

Η πρόσφατη εξάπλωση της πανδημίας του COVID-19 έφερε για ακόμα μία φορά στο προσκήνιο την ανάγκη προστασίας και προάσπισης του θεσμού της ψυχικής υγείας σε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς μετά από αρκετές δεκαετίες, οι πολίτες ήρθαν για πρώτη φορά αντιμέτωποι με μία υπέρμετρη απειλή για τη δημόσια υγεία και κλήθηκαν να προσαρμοστούν σε μία σειρά από πρωτόγνωρα μέτρα «κοινωνικής αποστασιοποίησης». Ως συνέπεια αυτού του φαινομένου, άνθρωποι όλων των ηλικιακών ομάδων βρέθηκαν ξαφνικά έξω από τον προστατευτικό κοινωνικό ιστό της εργασίας, της εκπαίδευσης και της υγείας. Το γεγονός αυτό, τους έφερε αντιμέτωπους σχεδόν αναπόφευκτα με μία σειρά από στρεσογόνα συναισθήματα και σκέψεις, όπως είναι ο φόβος, η αγωνία, η ματαίωση και η αβεβαιότητα για το μέλλον, τα οποία σε συνδυασμό με άλλα προσωπικά βιώματα και εμπειρίες ζωής θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εμφάνιση κλινικών ψυχολογικών συμπτωμάτων. Γι’ αυτό και με την ιδιότητα του ψυχιάτρου, αποφάσισα να συνεισφέρω με έμπρακτο και ουσιαστικό τρόπο στην προσπάθεια των Ελλήνων πολιτών να υπερβούν τις δυσκολίες αυτής της περιόδου, προσφέροντας δωρεάν εξ’ αποστάσεως συνεδρίες ψυχολογικής υποστήριξης προς τους ανθρώπους που το έχουν ανάγκη. 

Μολονότι, η εμφάνιση της πανδημίας ήταν και παραμένει μία πρωτόγνωρη πρόκληση τόσο για τους λήπτες όσο και για τους παρόχους (επαγγελματίες) των υπηρεσιών υγείας, η μη ύπαρξη των κατάλληλων υποδομών, με σκοπό την προαγωγή της ψυχικής υγείας σε περιόδους «κρίσης» και κοινωνικής αποσταθεροποίησης ήταν κάτι, που δεν άργησε να αποκαλυφθεί και να προβληματίσει όλους τους Ευρωπαίους ηγέτες σχετικά με τις πολιτικές πρωτοβουλίες, που θα πρέπει να ληφθούν από εδώ και στο εξής πάνω στον τομέα αυτό.

Αντιλαμβανόμενος έγκαιρα τις προεκτάσεις της υγειονομικής κρίσης υπό τον αντίκτυπο της οποίας ζούμε μέχρι και σήμερα, στις 31 Μαρτίου κατέθεσα επιστολή στην αρμόδια Επίτροπο Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυρία Στέλλα Κυριακίδη, προτείνοντας το 2020 να μετονομαστεί σε έτος «Ψυχικής Υγείας» και να αφιερωθεί σε ένα σύνολο από πολύ-επίπεδες Ευρωπαϊκές δράσεις για την προαγωγή του εν λόγω θεσμού.

Παρόλο που δεν κατέχω στο χαρτοφυλάκιό μου την αρμόδια επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων του κοινοβουλίου, συνεχώς προσπαθώ να αναδείξω, μέσω της συμμετοχής μου στην ομάδα ενδιαφέροντος δημόσιας υγείας, την ανάγκη θεσμοθέτησης της Υγείας ως κεντρικό πυλώνα της Ε.Ε. και την ανάγκη δημιουργίας κοινού πλαισίου δράσης. Βασικός στόχος μου για τη θητεία που διανύω είναι η υγεία και δει η δημόσια υγεία να έρθει στο προσκήνιο σε Ελλάδα και Ευρώπη. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση πάντα τα μεγάλα βήματα γινόντουσαν μέσα από κρίσεις και έντονες συγκρούσεις, έτσι και σήμερα η πανδημία αποτελεί απειλή και ευκαιρία για κοινή ευρωπαϊκή πολιτική.

Ολοκληρώνοντας, είμαι σε θέση να γνωρίζω, ότι η προαγωγή του θεσμού της Ψυχικής Υγείας συνιστά μία προτεραιότητα τόσο για την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και για την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Στόχος μας είναι να διασφαλιστεί η πρόσβαση όλων ανεξαρτήτως των ανθρώπων σε ποιοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, έτσι ώστε όποια και αν είναι η αφετηρία της ζωής τους, να μπορούν να τη ζήσουν στο μέγιστο βαθμό με υγεία και αξιοπρέπεια.