Στυλιανός Κυμπουρόπουλος

Σήμερα, όπως και κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου, τιμούμε την «Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας», με τη φετινή εκστρατεία της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγείας (WFMH) να φέρει τον τίτλο: «Ψυχική υγεία σε έναν κόσμο με ανισότητες» και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) να επικεντρώνεται στην ακόλουθη θεματική: «Φροντίδα ψυχικής υγείας για όλους: Ας την κάνουμε πραγματικότητα».

Σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία (WFMH και WHO), υπολογίζεται ότι περίπου το 75% των ατόμων με ψυχικές ασθένειες στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος αδυνατούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε κατάλληλες θεραπευτικές υπηρεσίες.

Το γεγονός αυτό, συνιστά αποτέλεσμα τόσο της υποχρηματοδότησης του τομέα της ψυχικής υγείας όσο και του κοινωνικού στιγματισμού, που δημιουργεί φόβο ως προς την εργασιακή, οικογενειακή και κοινοτική αντιμετώπιση των ενδιαφερόμενων ατόμων και λειτουργεί αποτρεπτικά ως προς την αναζήτηση υποστηρικτικών υπηρεσιών.

Παράλληλα και ελλείψει ενός ολιστικού πλαισίου θεραπευτικής και κοινωνικής στήριξης, η καθημερινότητα των οικογενειών και των φροντιστών των ατόμων με ψυχική νόσο πολλές φορές επηρεάζεται δυσανάλογα, με αποτέλεσμα να την πρόκληση «ευαλωτότητας» τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Με αυτόν τον τρόπο, καλλιεργείται ένας φαύλος κύκλος ανισοτήτων υγείας, εκπαίδευσης και εργασίας, που έχει ως αποτέλεσμα την επιδείνωση και τον πολλαπλασιασμό των προβλημάτων ψυχικής υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αντιλαμβανόμενοι αυτές τις προεκτάσεις, οι αρμόδιοι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) πραγματοποίησαν στις 22-23 Ιουλίου 2021 Σύνοδο Κορυφής στην Αθήνα. Στο πλαίσιο αυτής της συνάντησης, η πανδημία έγινε αντιληπτή ως ορόσημο για τον επαναπροσδιορισμό και την ανάδειξη της ψυχικής υγείας ως καθοριστικής παραμέτρου για τη διασφάλιση της υγείας και της ευημερίας του πληθυσμού πανευρωπαϊκά.

Ως εκ τούτου, η διάσταση της ψυχικής υγείας τοποθετήθηκε στην κύρια ατζέντα της υγειονομικής περίθαλψης, όπου μέσω των επαρκών οικονομικών επενδύσεων και της ταυτόχρονης αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών, θα πρέπει να καταστεί ένα αγαθό προσβάσιμο σε όλους.

Για την επίτευξη αυτού του σημαντικού στόχου και στο πλαίσιο του «Ευρωπαϊκού Πλαισίου Δράσης για την Ψυχική Υγεία 2021-2025», στις 30 Σεπτεμβρίου 2021 στις Βρυξέλλες, εγκαινιάστηκε ο «Παν-ευρωπαϊκός Συνασπισμός για την Ψυχική Υγεία». Η πρωτοβουλία αυτή, στην οποία με την πολιτική και ψυχιατρική μου ιδιότητα συμμετείχα ως μέλος και ως προσκεκλημένος εισηγητής, υλοποιήθηκε παρουσία της Βασίλισσας Ματθίλδης του Βελγίου και του Περιφερειακού Διευθυντή του ΠΟΥ στην Ευρώπη, Δρ. Hans Kluge.

Βασικός σκοπός του νέου αυτού μηχανισμού είναι να αλλάξει σταδιακά ο τρόπος, με τον οποίο αντιμετωπίζεται και ιεραρχείται η παράμετρος της ψυχικής υγείας στην Ευρώπη, από το επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών και τους επαγγελματίες υγείας έως τους ιθύνοντες χάραξης πολιτικής.

Παράλληλα, το παρόν διάστημα, η Ελληνική κυβέρνηση και η Υφυπουργός Υγείας κα. Ζωή Ράπτη δημιουργούν ένα «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία», με στόχο τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στη χώρα μας.

Στο πλαίσιο των δράσεων του Υπουργείου, εντάσσονται, μεταξύ άλλων, η ψηφιακή χαρτογράφηση των δομών ψυχικής υγείας και η ενίσχυση της προσβασιμότητας των πολιτών, η αξιολόγηση των υφιστάμενων αναγκών και των παρεχόμενων υπηρεσιών, η έμπρακτη προαγωγή της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, η εφαρμογή εστιασμένων δράσεων ψυχοκοινωνικής υποστήριξης απευθυνόμενων σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, και κυρίως, η αναγωγή της παραμέτρου της ψυχικής υγείας σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, με σκοπό την έγκαιρη διάγνωση αλλά και την πρόληψη.

Ολοκληρώνοντας, μολονότι αναμφίβολα διανύσαμε και συνεχίζουμε να διανύουμε μία κρίσιμη και ιδιαίτερα απαιτητική περίοδο, είναι σημαντικό να μπορούμε να διακρίνουμε τις «ευκαιρίες» που αυτή δημιούργησε για επαναπροσδιορισμό των ατομικών και συλλογικών μας προτεραιοτήτων.

Αυτή τη στιγμή, η ψυχική υγεία αναγνωρίζεται ως καθοριστική παράμετρος για την υγεία και την ευημερία του πληθυσμού και αποκτά κεντρικό ρόλο στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Το γεγονός αυτό, θα πρέπει αν μη τι άλλο να μας εξοπλίζει με δύναμη και να μας καθιστά περισσότερο αισιόδοξους για το μέλλον.