Στυλιανός Κυμπουρόπουλος

Οι εμπειρίες μας κατά τη διάρκεια της πανδημίας κατέστησαν σαφές, ότι κάθε κράτος και κάθε κοινωνία μέσα από τις παρεμβάσεις που σχεδιάζει και υλοποιεί μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην προστασία και στην προαγωγή της ψυχικής υγείας των πολιτών.

Με δεδομένο το γεγονός, ότι ο τομέας της ψυχικής υγείας θεωρείται ένας από τους πιο παραμελημένους τομείς Δημόσιας Υγείας παγκοσμίως, η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας (WFMH) τον Οκτώβριο του 2020 τόνισε την ανάγκη για μεγαλύτερες οικονομικές επενδύσεις στον τομέα αυτό. Το 2021, η WFMH επικεντρώθηκε στην ανάγκη εξάλειψης των κοινωνικών ανισοτήτων που καθιστούν τους ανθρώπους ψυχολογικά ευάλωτους, ενώ φέτος μας καλεί να ανάγουμε την ψυχική υγεία και την ευεξία όλων των ανθρώπων σε παγκόσμια προτεραιότητα («Make Mental Health & Well-Being for All a Global Priority»).

Αν κάποιος επικεντρωθεί στο περιεχόμενο των επετειακών θεμάτων, που ορίζει η WFMH τα τελευταία τρία χρόνια, θα διαπιστώσει, ότι το κάλεσμα για συλλογική δράση και για εφαρμογή στοχευμένων πολιτικών με επίκεντρο την ψυχική υγεία αποτελεί πλέον το βασικότερο διακύβευμα. Ένας από τους πιο σημαντικούς λόγους είναι τα ιδιαίτερα ανησυχητικά δεδομένα, που επικράτησαν παγκοσμίως ακόμα και πριν από την εμφάνιση της πανδημίας covid-19, όταν ήδη από το 2019 διαπιστώνεται ότι περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο ζούσαν με κάποια μορφή ψυχικής διαταραχής (WHO, 2022).

Ειδικά σε ό,τι αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα ζητήματα ψυχικής υγείας φαίνεται να αποτελούν μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις δημόσιας υγείας, αφού κάθε χρόνο στοιχίζουν τη ζωή σε χιλιάδες συνανθρώπους μας. Είναι χαρακτηριστικό, ότι το έτος 2016 το 3,7% όλων των θανάτων στην ΕΕ οφείλονταν σε ψυχικές διαταραχές και διαταραχές συμπεριφοράς, ενώ το 2017 περίπου 48.000 Ευρωπαίοι συμπολίτες μας έχασαν τη ζωή τους από αυτοκτονία (Eurostat).

Πιο συγκεκριμένα, οι επίσημες στατιστικές έρευνες καταδεικνύουν ότι 1 στους 9 πολίτες βιώνει συμπτώματα ψυχολογικής δυσφορίας (EU-SILC, 2018) και ότι το 7,2% του συνόλου των Ευρωπαίων πολιτών πάσχουν από χρόνια κατάθλιψη (Eurostat, 2019). Την ίδια στιγμή, η ψυχική υγεία των νέων φαίνεται πως επηρεάζεται εξίσου, αφού σύμφωνα με τη UNICEF περίπου 9.000.000 έφηβοι στην Ευρώπη αντιμετωπίζουν σήμερα κάποια μορφή ψυχικής νόσου και η αυτοκτονία αποτελεί τη 2η κυριότερη αιτία θανάτου μεταξύ των νέων (UNICEF, 2021).

Στην ειδική Επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου «Special Committee on the COVID-19 Pandemic: Lessons Learned and Recommendations for the Future», επικεντρωνόμαστε όχι μόνο στην ορθή διαχείριση της τρέχουσας υγειονομικής συγκυρίας, αλλά και στην αποτελεσματική προετοιμασία της ΕΕ για την αντιμετώπιση πιθανών κρίσεων υγείας στο μέλλον. Παράλληλα, στις διαπραγματεύσεις του «Παν-ευρωπαϊκού Συνασπισμού Ψυχικής Υγείας» υπό την καθοδήγηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας διαμορφώνουμε το νέο «Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία 2021-2025».

Στην Ευρώπη και στη χώρα μας έχουμε πραγματοποιήσει ουσιαστικά βήματα και η ψυχική υγεία τοποθετείται πλέον στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής. Πιο συγκεκριμένα, κεντρικό στόχο δεν αποτελεί πλέον μονάχα η ενημέρωση και η διασφάλιση της δυνατότητας των πολιτών να έχουν έγκαιρη πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας στο εσωτερικό της κοινότητας. Πλέον ένας από τους βασικούς στόχους είναι η εφαρμογή πολιτικών, που να ελαχιστοποιούν όλους εκείνους τους παράγοντες που καθιστούν τους ανθρώπους ψυχολογικά ευάλωτους. Από τη γέννηση έως και την ύστερη ενηλικίωση, καθίσταται σαφές, ότι κάθε άνθρωπος θα πρέπει να μπορεί να ζει μία ζωή με αξιοπρέπεια, επάρκεια, αυτάρκεια και ευημερία. Αυτό είναι κι ένα από τα βασικά ζητήματα, που θα διαπραγματευτούμε και στην Παγκόσμια Σύνοδο για την Ψυχική Υγεία, που φέτος διεξάγεται στη Ρώμη κατά το χρονικό διάστημα 13-14 Οκτωβρίου 2022.

Αυτός είναι ένας ουσιαστικός στόχος και για τη χώρα μας, όπου το παρόν διάστημα επιχειρείται η αναβάθμιση και η αύξηση των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τη Δημόσια Υγεία. Μάλιστα, ήδη από την έναρξη της πανδημίας έχει τεθεί σε λειτουργία η 24ωρη Τηλεφωνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306, η οποία λειτουργεί ανώνυμα και δωρεάν. Πρόκειται για μία εξαιρετική πρωτοβουλία της Κυβέρνησης, όπου μέσω αυτής μπορεί κανείς να λάβει πολύτιμες κατευθύνσεις για ζητήματα ψυχικής υγείας και κοινωνικής μέριμνας, συμβουλές για ζητήματα οικογένειας, παιδιών και εφήβων, ενώ αξίζει να σημειωθεί, ότι η Τηλεφωνική Γραμμή 10306 διαθέτει ταυτόχρονα και εξειδικευμένη υπηρεσία υποστήριξης για τους πρόσφυγες από την Ουκρανία.

Κλείνοντας, για όσους ανθρώπους αισθάνονται την ανάγκη να αναζητήσουν βοήθεια για τον εαυτό τους ή για κάποιο φιλικό ή συγγενικό τους πρόσωπο, είναι σημαντικό να γνωρίζουν πως δεν είναι μόνοι. Η αναζήτηση βοήθειας από εξειδικευμένους επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι μία ένδειξη αγάπης και φροντίδας του εαυτού μας και των άλλων και δεν πρέπει να στιγματίζεται.