Θάνος Παπαδόπουλος

Η Ρωσία είναι γειτονική χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση κι αν κάτι πάει στραβά και ξεσπάσει πόλεμος, αυτός θα διεξαχθεί κυρίως στα ευρωπαϊκά εδάφη. Χώρια που εδώ και τριάντα (30) χρόνια τουλάχιστον η Ρωσία είναι ο κύριος προμηθευτής της Ευρώπης σε φυσικό αέριο, πετρέλαιο, βιομηχανικά μέτραλλα, σιτηρά, πρώτες ύλες και, πιθανόν, και νερού στο προσεχές μέλλον…

Όμως η άμυνα και η ασφάλεια της Ευρώπης μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ανατέθηκε στο ΝΑΤΟ, που χρηματοδοτούσαν και διοικούσαν οι ΗΠΑ.Ο στρατιωτικός διοικητής των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, όπως και των πυραυλικών και πυρηνικών βάσεων ήταν και είναι Αμερικανός σταρτηγός. Ακόμη και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ που συνήθως ήταν Ευρωπαίος, ήταν της απόλυτης επιλογής των ΗΠΑ, όπως ο Γενς Στόλτενμπεργκ. Αυτή η κατάσταση ισχύει μέχρι σήμερα, παρόλο που στην Ευρώπη, στην Αμερική και στον Κόσμο ολόκληρο τα πράγματα έχουν αλλάξει ριζικά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν υπήρχε όταν συγκροτήθηκε το ΝΑΤΟ, ενώ η Σοβιετική Ένωση και το δέος του «κομμουνισμού» δεν υπάρχουν σήμερα. Επίσης, έχει αλλάξει και η κατάσταση στη Μέση Ανατολή, που ήταν ένας από τους δύο τροφοδότες του Κόσμου και της Ευρώπης σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Η Συρία, το Ιράν, το Αφγανιστάν, αλλά και το Ιράκ έχουν ξεφύγει από την ηγεμονία και την επίβλεψη των ΗΠΑ (και με τον πόλεμο στην Ουκρανία πήραν απόσταση και η Σαουδική Αραβία, τα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος). Στις πιο πάνω χώρες έχει αυξηθεί η επιρροή της Ρωσίας, του Ιράν και της Τουρκίας. Η τελευταία, από φραγμός στην κάθοδο της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή έχει γίνει συνεταίρος της Ρωσίας και του Ιράν προσπαθώντας να προωθήσει μια νεο-οθωμανική επιρροή στην περιοχή. Τέλος και οι ίδιες οι ΗΠΑ φοβούμενες τη ραγδαία ανάπτυξη και επιρροή της Κίνας στην Ασία και στον Ειρηνικό τείνουν να εγκαταλείψουν τη χρηματοδότηση της άμυνας και της ασφάλειας της Ευρώπης. Προσπαθούν εκτός των άλλων ν΄ ανακόψουν την πορεία της Κίνας στην πρώτη θέση, στην κορυφή της Παγκόσμιας Οικονομίας. Δεν μπορούν να χωνέψουν το γεγονός ότι έως το 2030 οι ΗΠΑ θα είναι δεύτερες στην παγκόσμια κατάταξη στην οικονομία και έως το 2050 τρίτες, με πρώτη την Κίνα και δεύτερη την Ινδία. Αν και αρνούνται αυτήν την πραγματικότητα, τα γεράκια της πολιτικής, της οικονομίας και της γεωστρατηγικής των ΗΠΑ, οι Αμερικανοί και ιδίως οι νέοι, έχουν αποδεχτεί ότι ο 21ος αιώνας θα είναι «κινεζικός αιώνας» (και γι΄ αυτό πολλοί σπεύδουν να μάθουν τη γλώσσα mandarin!).Βλ. Έρευνα Ινστιτούτου Pew.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έφερε με βία στην επιφάνεια το πρόβλημα η Ευρώπη να εξισορροπήσει την οικονομικής της δύναμη με ανάλογη ισχύ στην εξωτερική πολιτική και στη διπλωματία. Με απλά λόγια η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει το κόστος αλλά και την ευθύνη της εξωτερικής της πολιτικής, της άμυνας και της ασφάλειάς της. Ό,τι έχει απομείνει από στρατιωτική δύναμη και ισχύ στο ΝΑΤΟ οι ΗΠΑ το προωθούν στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, σαν να λένε η άμυνα της Ευρώπης γίνεται τώρα πιο επιθετική προς τη Ρωσία. Αυτό κάνει τη Ρώσικη Αρκούδα να νιώθει απειλή και γι΄ αυτό μουγκρίζει και δείχνει απειλητικά τα δόντια της. Εξάλλου δεν είναι η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ προσπαθούν να πατήσουν στις ζώνες επιρροής της Ρωσίας. Λίγα χρόνια μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης ο Τζωρτζ Μπους ο μικρός προσπάθησε να κάνει οικονομική και πολιτική απόβαση στις χώρες της Κεντρικής Ασίας. Αλλά τον απέκρουσε η Ρωσία με την οικονομική βοήθεια της Κίνας, που έκανε συμφωνία για τα πετρέλαια του Καζακστάν κλπ. αξίας 5 δισ. δολαρίων.

Η Ευρώπη πρέπει ν΄ αναγνωρίσει πια ότι τα συμφέροντα των λαών της ηπείρου – εμπορικά, οικονομικά, πολιτικά, διπλωματικά, στρατηγικά – δεν συμπίπτουν απόλυτα (100%) με εκείνα των ΗΠΑ. Σε μερικά σημεία αποκλίνουν και μάλιστα έντονα. Γι΄ αυτό επιβάλλεται να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη στην εφαρμοσμένη πολιτική του ΝΑΤΟ. Για παράδειγμα, η Ευρώπη δεν μπορεί να στερηθεί ολότελα το φυσικό αέριο, το πετρέλαιο, τα βιομηχανικά μέταλλα, τις πρώτες ύλες και αύριο το νερό της Ρωσίας και της Σιβηρίας. Μπορεί να απεξαρτηθεί από αυτά σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, πράγμα που θα της στοιχίσει ακριβά, αλλά δεν μπορεί να τα στερηθεί ολότελα. Εξάλλου, δεν συμφέρει κι από άποψη στρατηγικής να αποκοπεί η Ρωσία από τη Δύση και να σπρωχθεί στην αγκαλιά της Κίνας. Ο Ανατολικός Συνασπισμός είναι ο πραγματικός στρατηγικός κίνδυνος για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ και ολόκληρη τη Δύση. Ο Τζο Μπάιντεν, όμως, δεν ζήτησε τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα οικονομικά και ημιστρατιωτικά μέτρα κατά της Ρωσίας. Τα επέβαλε στην Ευρώπηκαι στον αγγλοσαξονικό κόσμο, εκτός από τον Μπόρις Τζόνσον που τα επιζητούσε για να σώσει την πρωθυπουργία του και να εκδικηθεί την Ευρώπη.

Η Ευρώπη συμμορφώθηκε με την επιθετική πολιτική του Τζο Μπάιντεν, αλλά με βαριά καρδιά. Οι Ευρωπαίοι – όπως και οι Αμερικανοί – σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις δεν συμφωνούν με αυτή την πολιτική. Δεν συμφέρει. Οι οικογενειακοί, όπως και οι εθνικοί προϋπολογισμοί στενάζουν από τις αυξήσεις των αγαθών που έφτασαν σε πρωτοφανή επίπεδα. Αντιμετωπίζουν μείωση της διαθέσιμης ενέργειας, των θέσεων απασχόλησης, των εισοδημάτων και κίνδυνο στασιμοπληθωρισμού. Γενικά, ύστερα από την ύφεση λόγω της πανδημίας, οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν τώρα μια νέα μείωση της ανάπτυξης και του βιοτικού τους επιπέδου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν δημιουργήθηκε για να υπερασπιστεί τη μη-ουδετερότητα της Ουκρανίασς του Ζελένσκι και της Γεωργίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε για να σταματήσουν οι πόλεμοι στην Ευρώπη, να προωθήσει την ανάπτυξη και την ευημερία των λαών της και για να υπερασπιστεί τον πολιτισμό της καιθ τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής.

Αν θέλει η Ευρώπη να είναι ασφαλής πρέπει να αναλάβει την ευθύνη, τη χρηματοδότηση, αλλά και τη διοίκηση της άμυνάς της. Από αυτή την άποψη ήταν απόλυτα σωστή η απόφαση του καγκελάριου της Γερμανίας Όλαφ Σολτς ν΄ αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες κατά 100 δισ. Ευρώ, όπως σωστή είναι και η απόφαση για τη δημιουργία κοινής ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. Οι
αποφάσεις αυτές έρχονται να συμπληρώσουν και όχι να αναιρέσουν την πολιτική της Γερμανίας από την Οστ-πολιτίκ του Βίλυ Μπραντ έως την πολιτική της Άγκελα Μέρκελ, για συνεργασία με τη Ρωσία. Για να έχεις καλές σχέσεις μ΄ έναν δύσκολο γείτονα πρέπει να έχεις την ισχύ που σέβεται αυτός ο γείτονας (όπως κάνει η Ελλάδα). Πέρεα όμως από αυτές τις αποφάσεις, η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει και σε άλλες πιο κρίσιμες αποφάσεις, όπως αυτή λ.χ. που προτείνει η Άννα Διαμαντοπούλου και οι άλλοι Ευρωπαίοι πολιτικοί και τεχνοκράτες.

Η δημιουργία μιας δύναμης ταχείας επέμβασης 60.000 ή 100.000 ανδρών και γυναικών, που θα μπορεί σε μια έκτακτη κατάσταση να κινητοποιήσει έναν στρατό 500.000 ή 1.000.000 ανθρώπων είναι όρος κρίσιμος για την επιβίωση της Ευρώπης. Εδώ και χρόνια ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Άμυνας (ΟΕΑ) έχει ενταχθεί στο οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως αμυντικός βραχίονας. Ο υπνώτων ΟΕΑ πρέπει να ξυπνήσει και να δυναμώσει τη Δύναμη Ταχείας Επέμβασης. Θα δημιουργήσει έτσι τον ενιαίο ευρωπαϊκό πυλώνα μέσα στο ΝΑΤΟ, δίπλα στους πυλώνες των ΗΠΑ, της Βρετανίας του Καναδά και της Τουρκίας, που τώρα έχει μόνον το ένα πόδι στη Βορειοατλαντική Συμμαχία. Στη διοίκηση, βέβαια, του ευρωπαϊκού πυλώνα του ΝΑΤΟ θα βρίσκονται αποκλειστικά Ευρωπαίοι αξιωματικοί.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση σε κάθε μεγάλη πρόκληση της Ιστορίας, που απειλούσε την ύπαρξη και την πορεία της προς την ενότητα, απαντούσε με νέες πολιτικές και θεσμούς, που δυνάμωναν την ενότητα και την οντότητά της στις διεθνείς σχέσεις.. Όταν ο Ρίτσαρντ Νίξον αποδέσμευσε το δολάριο από τη Συμφωνία του Μπρετόν Γουντς για να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο του Βιετνάμ, ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζακ Ντελόρ πρότεινε την Οικονομική και Νομισματική Ένωση της Ευρώπης (ΟΝΕ) που κατέληξε στο κοινό νόμισμα, το ευρώ. Έκτοτε δεν υπήρξε νομισματική αναταραχή στην Ευρώπη. Όταν η κρίση των στεγαστικών δανείων και των Τραπεζών στις ΗΠΑ έφερε στην Ευρώπη την κρίση χρέους (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ιταλία κλπ.), ο τότε διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι με μια ολιγόλεξη δήλωσή του έτρεψε σε φυγή τους κερδοσκόπους και έσωσε το ευρώ και την Οικονομία της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση τότε δημιούργησε θεσμούς (ESM κλπ.) για να υπερασπιστεί τις χώρες μέλη της από τη χρεοκοπία.
Όταν η Ευρώπη διαπίστωσε ότι είχε μείνει πίσω στην ψηφιακή τεχνολογία και ταυτόχρονα έπρεπε να βελτιώσει το κλίμα της Ευρώπης, η Άγκελα Μέρκελ και ο Εμάνουελ Μακρόν πρότειναν τη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης κι Ανθεκτικότητας που διαθέτει κεφάλαια ύψους πάνω από 800 δισ. ευρώ σε σημερινές τιμές.
Στη νέα πρόκληση από δύσκολους, ανασφαλείς και επιθετικούς γείτονες, η Ευρωπαϊ9κή Ένωση πρέπει να απαντήσει με ενιαία πολιτική ασφάλειας και άμυνας, με έναν ευρωπαϊκό στρατό στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και την ενιαία ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Η ενιαία ευρωπαϊκή πολιτική άμυνας και ασφάλειας και ο ευρωπαϊκός στρατός θα κάνουν εκατό φορές πιο αξιόπιστη την πολιτική ειρήνης και συνεργασίας με όλους τους γείτονες της Ευρώπης και φυσικά θα κοστίσει τα μισά από όσα κοστίζουν σήμερα οι επιμέρους εθνικοί στρατοί. Ας κάνουμε ακόμη ένα μεγάλο βήμα στην ενότητα της Ευρώπης που υπερασπίζεται τη δημοκρατία. Ας τολμήσουμε.

Υ.Γ. Αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει και οι Ευρωπαίοι ηγέτες εγκρίνουν τις οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας και τη στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, τότε το κόστος της βοήθειας, των μέτρων και των αντιμέτρων της Ρωσίας [ρέπει να το αναλάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ας μην το πληρώσουν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Το βιοτι9κό επίπεδο των Ευρωπαίων δεν είναι διαπραγματεύσιμο και η υπεράσπισή του από την Ευρώπη βοηθά στην ενότητά της. Θ.Π.

*Ο Θάνος Παπαδόπουλος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας