Θεόδωρος Λουκάκης

Ο κύριος δε λόγος της αδυναμίας αυτής είναι το ότι (σε παγκόσμια πρωτοτυπία) στερείται τελείως τριετούς τριτοβάθμιας ανώτερης μη καλλιτεχνικής εκπαίδευσης (και όχι κατάρτισης)!
Προφανώς το πρόβλημα του τι πρέπει να γίνει στη γενικότητα του δε μπορεί να εκτεθεί σε άρθρο εφημερίδας, ούτε είμαι επαρκής για να το κάνω. Θα κάνω όμως μία σύντομη περιγραφή της εξαφάνισης της τριετούς τριτοβάθμιας ανώτερης εκπαίδευσης τα τελευταία 50 χρόνια με την περιγραφή της πορείας της δημόσιας Ανώτερης Σχολής Τεχνολόγων Ναυπηγών από το 1970 μέχρι σήμερα (2024) οπότε, με την πρόσφατη γνωμοδότηση του Υπ. Παιδείας, οι απόφοιτοι του Τμήματος Ναυπηγών του ΠΑ.Δ.Α. μπορούν να εγγράφονται στο Τ.Ε.Ε.

Παράλληλα όμως θα γίνει η περιγραφή της προϋπάρχουσας του 1970 Ανώτερης Σχολής Ναυπηγών Πειραιά, που ανήκε σε ιδιώτη (όπως το Σύνταγμα προφανώς επιτρέπει!). Αυτό δε γιατί μετά λόγου γνώσεως ισχυρίζομαι ότι η επαναλειτουργία ιδιωτικών ανώτερων σχολών τριετούς τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (μαζί φυσικά με εξαρτώμενες από τα πανεπιστήμια δημόσιες) είναι μια γρήγορη και οικονομική για την πολιτεία λύση έτσι ώστε να ξαναποκτήσει η οικονομία τα επαρκώς μορφωμένα στελέχη που απαιτούνται για τη λειτουργία και ανάπτυξη της οικονομίας, όπως δηλαδή γίνεται σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες! Και για να γίνει αυτό ξεκάθαρο θα περιγραφεί στο τέλος σύντομα η κατάσταση της τριετούς τριτοβάθμιας ανώτερης εκπαίδευσης στο Βέλγιο, που είναι χώρα αντίστοιχου μεγέθους με την Ελλάδα και 18η στο δείκτη παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας έναντι της 47ης θέσης της Ελλάδας.

Φυσικά η ωφέλεια της ελληνικής οικονομίας από την παραπάνω εξέλιξη θα είναι πολλαπλάσια από οποιαδήποτε ωφέλεια ίσως προέλθει από την έναρξη λειτουργίας μη-κρατικών πανεπιστημίων που πρόσφατα θέσπισε η κυβέρνηση, η οποία συνεπώς δεν ενστερνίζεται την αριστερή ιδεοληψία περί αποκλειστικά κρατικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Το ιστορικά και οικονομικά παράδοξο είναι ότι η χώρα μέχρι το 1966, οπότε ιδρύθηκε η ιδιωτική Ανώτερη Σχολή Ναυπηγών Πειραιά, ουδεμία εκπαίδευση στο επάγγελμα του ναυπηγού ή/και του ναυτικού μηχανολόγου μηχανικού παρείχε!

Αυτό δε σε πλήρη αντίθεση με το γεγονός ότι τότε, όπως και τώρα, Οι Έλληνες εφοπλιστές διέπρεπαν με το μέγεθος του στόλου τους διεθνώς. Παράλληλα δε είχε δημιουργηθεί στην Ελλάδα από το 1956 το μεγάλο ναυπηγείο του Σταύρου Νιάρχου, το οποίο διέθετε σχολές για το εργατικό προσωπικό και είχε στείλει το επιστημονικό προσωπικό για εκπαίδευση στην Αγγλία. Για να σπουδάσει όμως κανείς ναυπηγός ή ναυτικός μηχανολόγος έπρεπε να πάει στο εξωτερικό. Και επειδή η πολιτεία δεν καταλάβαινε ότι πρέπει να υπάρχει και αυτή η επιστημονική περιοχή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση της χώρας με τον τεράστιο εμπορικό στόλο, ένας ιδιώτης δημιούργησε (ΝΔ 4564/10-10-66) το 1966 την Ανώτερη Σχολή Ναυπηγών Πειραιά (Δρόσου), η οποία υπήρξε ιδιαίτερα επιτυχής μέχρις ότου την έφαγε η μαρμάγκα της κρατικής ανικανότητας μαζί με όλες τις άλλες ιδιωτικές ανώτερες σχολές, που καταργήθηκαν με το ν.1576/77.

Αυτό έγινε από κυβέρνηση της ΝΔ κατόπιν πολιτικών παρεμβάσεων των αριστερών κομμάτων. Όσο όμως λειτουργούσε η Σχολή του Δρόσου στην οποία δίδασκαν με μερική απασχόληση και διακεκριμένοι επαγγελματίες ναυπηγοί του Πειραιά, οι απόφοιτοι της είχαν καλή απορρόφηση στην ναυπηγική πιάτσα. Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα είναι η περίπτωση του περιώνυμου Σωτήρη Εμμανουήλ ο οποίος ήταν απόφοιτος της Σχολής αυτής και με αυτό το προσόν έγινε δεκτός για μεταπτυχιακές σπουδές στο MIT καθ’ οδόν προς την ηγεσία όλων των μεγάλων ναυπηγείων στην Ελλάδα! (περί αυτού και πολλών άλλων που αναφέρει το κείμενο βλέπε το δοκίμιο μου: «Η Θλιβερή Ιστορία Των Ναυπηγείων Στην Ελλάδα», Διάθεση από Εκδόσεις Bookstars).

Η επόμενη σχετική σχολή που ιδρύθηκε, όχι με πρωτοβουλία της κυβέρνησης αλλά του τότε πρύτανη του Πολυτεχνείου και δασκάλου μου Βασίλη Φραγκούλη, ήταν η Ανώτατη Σχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ το 1969, η λαμπρή εξέλιξη της οποίας θα αναφερθεί στη συνέχεια. Και ένα χρόνο μετά με το ΠΔ 652/70 δημιουργήθηκε στα πλαίσια του Κέντρου Ανώτερης Τεχνικής Εκπαίδευσης (ΚΑΤΕ) Αττικής το Τμήμα Τεχνολόγων Ναυπηγών, το οποίο λειτούργησε από το 1974 μέχρι το 1977 οπότε μετατράπηκε με το ν.576/77 σε Κέντρο Ανώτερης Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΚΑΤΕΕ) και στη συνέχεια το 1983 με το ν.1414/83 εξελίχθηκε σε Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (ΤΕΙ) από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Από το 2000 μέχρι το 2005 οι σπουδές στο Τμήμα έγιναν τετραετείς και το Τμήμα εντάχθηκε στην ανώτατη εκπαίδευση οπότε μπορούσε να εκτελεί επιχορηγούμενα ερευνητικά έργα. Το 2018 εντάχθηκε στο Π.Α.Δ.Α, οι σπουδές έγιναν πενταετείς και προ μηνών αντιστοιχήθηκε με πολυτεχνική σχολή με τους απόφοιτους να μπορούν να εγγράφονται στο Τ.Ε.Ε.

Όλες οι παραπάνω αναβαθμίσεις ουδεμία σχέση είχαν με τις επιτυχίες των λίγων (λόγω εγκαταλείψεων) αποφοίτων του, ούτε με καμία ανάγκη της παραγωγής. Το μόνο ζητούμενο ήταν η ακαδημαϊκή αναβάθμιση των διδασκόντων.

Η σύγκριση που θα γίνει στη συνέχεια μεταξύ της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του Πολυτεχνείου και του Τμήματος Ναυπηγών του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής έχει σκοπό να δείξει τις διαφορετικές συνθήκες υπό τις οποίες λειτουργεί μία bona fide πανεπιστημιακή σχολή και ένα νεοπαγές πανεπιστημιακό τμήμα, που προέρχεται από τα ΤΕΙ. Στα παρακάτω πρώτα δίνονται τα στοιχεία της Σχολής του Πολυτεχνείου ως Α και μετά τα στοιχεία του Τμήματος του Πανεπιστήμιου Δυτικής Αττικής ως Β.

Κτιριακή υποδομή (εκτός αιθουσών διδασκαλίας)

Α. Μεγάλο κτίριο Σχολής με αίθουσες συνεδριάσεων, γραφεία μελών ΔΕΠ, προσωπικού και υποψηφίων διδακτόρων καθώς και αίθουσες για το Σπουδαστήριο Η/Υ. Μεγάλο κτιριακό συγκρότημα, εργοστασιακού μεγέθους, που περιέχει τις εγκαταστάσεις του Εργαστηρίου Ναυτικής Μηχανολογίας (ένα από τα καλύτερα διεθνώς) και του Εργαστηρίου Ναυπηγικής Τεχνολογίας καθώς και γραφεία για τα μέλη ΔΕΠ, το προσωπικό και τους πολλούς υποψήφιους διδάκτορες. Τμήμα μεγάλου συγκροτήματος, εργοστασιακού μεγέθους, που περιέχει το Εργαστήριο Ναυτικής και Θαλάσσιας Υδροδυναμικής, μέλους επί 40 χρόνια της Διεθνούς Ενώσεως Πειραματικών Δεξαμενών, με την Πειραματική Δεξαμενή που έχει μήκος 100m και γραφεία για τα μέλη ΔΕΠ, το προσωπικό και τους υποψηφίους διδάκτορες.

Β. Ολίγα γραφεία και αίθουσες .Μέχρι πρότινος δεν υπήρχαν ατομικά γραφεία για τους καθηγητές. Υπάρχουν μόνο μικρά εργαστήρια επιδείξεων.

Προσωπικό

Α. Μέλη ΔΕΠ 22 (όλοι μηχανικοί) που αποτελούν περίπου το 60% των διδασκόντων, δεδομένου ότι τα πέντε πρώτα εξάμηνα διδάσκουν καθηγητές κυρίως από τη Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών. Επιστημονικό και
Τεχνικό προσωπικό 28. Ενεργοί υποψήφιοι διδάκτορες 70 με συμμετοχή στο εκπαιδευτικό έργο, που είναι όλοι υπότροφοι (κυρίως από το ΕΜΠ από τα διαθέσιμα του ΕΛΚΕ) ή αμειβόμενοι από ερευνητικά έργα. Η Σχολή έχει συνολικά παράξει 120 διδάκτορες! Τρεις από αυτούς είναι σήμερα καθηγητές (περιλαμβανομένου του Προέδρου) της Σχολής Ναυπηγών του πανεπιστημίου του Strathclyde. Έσοδα ετησίως από ανταγωνιστικά ερευνητικά έργα 2,5 εκ. €!

Β. Καθηγητές 18 (οι 14 μηχανικοί) με τους 12 από τους 14 μηχανικούς καθηγητές να είναι διδάκτορες του Πολυτεχνείου. Επιστημονικό και Τεχνικό προσωπικό 2. Υποψήφιοι διδάκτορες 6. Δεν έχει ποτέ ολοκληρωθεί διδακτορικό. Δεν είναι γνωστό να υπάρχουν έσοδα από ανταγωνιστικά ερευνητικά έργα.
Συνοπτικά στη Σχολή του ΕΜΠ υπάρχουν διαθέσιμοι για την εκπαίδευση 83 φοιτητών 137 επιστήμονες έναντι των 20 που είναι διαθέσιμοι στο Τμήμα του ΠΑΔΑ. Αυτός θα πρέπει να είναι ο λόγος που στο πρόγραμμα του Τμήματος δεν περιλαμβάνεται το ιδιαίτερα σημαντικό, ετήσιας διάρκειας Θέμα σχεδίασης πλοίου.

Φοιτητές

Α. Απαιτούμενα μόρια στις πανελλήνιες εξετάσεις για εισαγωγή(2024) 17760. Αριθμός φοιτητών 83. Η Σχολή είναι τέταρτη στη χώρα στο δεύτερο πεδίο!
Β. Απαιτούμενα μόρια, ως ανωτέρω, 13980. Αριθμός φοιτητών 83.

Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι ο τελευταίος βαθμολογικά φοιτητής της Σχολής του ΕΜΠ έχει περισσότερα μόρια από τον πρώτο του Τμήματος του ΠΑΔΑ!

Με αναφορά σε επιπλέον υπάρχουσες διαφορές, όπως: εργαστηριακές ασκήσεις, χρήση μεγάλων εργαστηρίων άλλων Σχολών, κεντρική βιβλιοθήκη, κεντρικά υπολογιστικά συστήματα και αριθμός δημοσιεύσεων σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά, όπου η σύγκριση είναι συντριπτική υπέρ της Σχολής του ΕΜΠ, καθίσταται νομίζω πρόδηλο ότι οι δύο περιγραφόμενες πανεπιστημιακές μονάδες είναι ουσιωδώς διαφορετικού ακαδημαϊκού επιπέδου. Αυτό δε παρά το ικανοποιητικό ακαδημαϊκό επίπεδο των καθηγητών του Τμήματος Ναυπηγών του Παν. Δυτικής Αττικής, που δεν εμποδίζει όμως τους σημερινούς ακαδημαϊκούς προϊσταμένους τους να έχουν τελείως διαφορετική κατάταξη στο google scholar δηλαδή: ετεροαναφορές 4336 και h-index 30 για τον του ΕΜΠ προς 162 και 4 για τον αντίστοιχο του ΠΑΔΑ.

Τέλος, γιατί υπάρχει παραπληροφόρηση, για το Τ.Ε.Ε. άλλο ναυπηγός μηχανικός και άλλο ναυπηγός μηχανολόγος μηχανικός. Οι ναυπηγοί μηχανικοί δε μπορεί να ασκούν το επάγγελμα του μηχανολόγου μηχανικού στην Ελλάδα.

Πριν πάμε στα του Βελγίου θα πρέπει να τονιστεί ότι το Υπ. Παιδείας κρίνει ότι τα ερείπια των μεγάλων ναυπηγείων τα οποία ούτε ένα εμπορικό πλοίο έχουν ναυπηγήσει τα τελευταία 45 χρόνια, βλ. δοκίμιο, χρειάζονται ετησίως και άλλους 83 ναυπηγούς πενταετούς εκπαίδευσης με γερές βάσεις στην επιστημονική έρευνα στην περιοχή. Ω! της ασχετοσύνης και ανευθυνότητας.

Στο Βέλγιο τώρα, όπου υπάρχουν 12 μεγάλα μη ιδιωτικά πανεπιστήμια και πολλά κυρίως δευτεροκλασάτα ιδιωτικά, η τριετής ανωτέρα εκπαίδευση προσφέρεται κυρίως μέσω ιδρυμάτων γνωστών ως University Colleges, «hogescholen» στις ολλανδόφωνες περιοχές και «hautes écoles» στις γαλλόφωνες περιοχές. Αυτά τα ιδρύματα παρέχουν επαγγελματικά προσανατολισμένα πτυχία Bachelor, σχεδιασμένα να εξοπλίζουν τους φοιτητές με πρακτικές δεξιότητες για άμεση είσοδο στην αγορά εργασίας. Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά πανεπιστήμια, τα προγράμματα αυτά δίνουν έμφαση στην πρακτική εκπαίδευση, τις πρακτικές ασκήσεις και τις εφαρμογές του πραγματικού κόσμου παρά στην ακαδημαϊκή έρευνα. Τα συνήθη προγράμματα περιλαμβάνουν τομείς όπως τα επαγγέλματα μηχανικού, τα επαγγέλματα πληροφορικής, η υγειονομική περίθαλψη, οι επιχειρήσεις, η κοινωνική εργασία, η εκπαίδευση και οι τέχνες. Το πρόγραμμα σπουδών προσαρμόζεται στις ανάγκες της βιομηχανίας και συχνά αναπτύσσεται σε στενή συνεργασία με εργοδότες, διασφαλίζοντας ότι οι απόφοιτοι διαθέτουν σχετικές και σύγχρονες δεξιότητες.

Σχετικά, στη Φλάνδρα, περίπου 13 πανεπιστημιακά κολέγια είναι συνδεδεμένα με (μη ιδιωτικά) πανεπιστήμια. Στη Βαλλονία, λειτουργούν περίπου 19 πανεπιστημιακά κολέγια, τα περισσότερα από τα οποία είναι δημόσια και χρηματοδοτούνται από την γαλλόφωνη κοινότητα του Βελγίου. Τα ιδιωτικά πανεπιστημιακά κολέγια είναι λιγότερα και βασίζονται κυρίως σε δίδακτρα και ιδιωτική χρηματοδότηση. Παρά την ανεξαρτησία τους, πρέπει να πληρούν τις βασικές προδιαγραφές διαπίστευσης για την αναγνώριση των πτυχίων τους. Συνολικά, τα πανεπιστημιακά κολέγια στο Βέλγιο προσφέρουν μια σημαντική εναλλακτική λύση στην παραδοσιακή πανεπιστημιακή εκπαίδευση, με έμφαση στην επαγγελματική αποκατάσταση μέσω της εφαρμοσμένης γνώσης.

University College είναι και η Antwerp Maritime Academy που καλύπτει όλες τις ανάγκες της χώρας σε αξιωματικούς εμπορικού ναυτικού, ενώ στην Ελλάδα η λανθασμένη πανεπιστημιοποίηση των Ακαδημιών Εμπορικού Ναυτικού δυσκόλεψε τη λύση ενός χρονίζοντος προβλήματος, που είναι απαραίτητη για την πρόοδο της Ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας.

Και επειδή η παραπάνω λύση καθόλου δεν είναι εύκολη για την Ελλάδα μέσω των σημερινών δημόσιων πανεπιστήμιων (ελέω Τσίπρα, Τσακαλώτου και Γαβρόγλου), προφανώς η ανέξοδη μερική λύση, που θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες της παραγωγής μέσω της επαναλειτουργίας ιδιωτικών ανώτερων σχολών τριετούς φοίτησης, αξίζει να δοκιμαστεί. Ελάτε στη θέση της οικογένειας που πρέπει να καλύπτει τα έξοδα επί πέντε χρόνια για να μάθει ή να ερευνήσει το τέκνο πως …..να καλλιεργεί τσιπούρες και να εμπορεύεται αλιεύματα.
Θα στείλω αντίγραφο του άρθρου στον Κυριάκο Πετρακάκη και στην Άννα Διαμαντοπούλου, την οποία ανέκαθεν κρατώ ενήμερη, μπας και γίνει τίποτε.

*Ο Θόδωρος Λουκάκης είναι Ομότιμος καθηγητής και εκ των ιδρυτών της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ