«Βαβυλωνία»: Το απίστευτο γλωσσικό χάος στην Ελλάδα του 1827

Ένα από τα πρώτα θεατρικά έργα που γράφτηκαν στην ελεύθερη Ελλάδα ήταν η «Βαβυλωνία» του Δημήτριου Βυζάντιου. Πρόκειται για μια γλωσσική σάτιρα για τις παρεξηγήσεις που δημιουργούνται μεταξύ των πελατών μιας λοκάντας στο Ναύπλιο. Η λοκάντα ήταν πανδοχείο με ταβέρνα και στάβλο. Καθώς οι πελάτες της λοκάντας κατάγονται από διαφορετικά μέρη της Ελλάδας, ο καθένας μιλά τη δική του διάλεκτο και δημιουργούνται μια σειρά από παρεξηγήσεις, τις οποίες σατιρίζει ο Δ. Βυζάντιος. Ας δούμε όμως περισσότερα στοιχεία για τον συγγραφέα της «Βαβυλωνίας» και την υπόθεση του έργου.

Δημήτριος Κ. Βυζάντιος (1790-1853)

Ο Δημήτριος Κ. Βυζάντιος ήταν ένας από τους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς του πρώτου μισού του 19ου αιώνα και φυσικά, των πρώτων χρόνων του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1790 και πέθανε στην Πάτρα το 1853. Το πραγματικό του ονοματεπώνυμο ήταν Δημήτριος Χατζηασλάνης. Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη. Υπήρξε διερμηνέας του μπέη της Τύνιδας από το 1812. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821 ο Βυζάντιος ήρθε στην Πελοπόννησο και κατέλαβε διάφορες διοικητικές θέσεις. Το 1838 όμως λόγω διαφωνιών με το Παλάτι παραιτήθηκε και ασχολήθηκε επαγγελματικά με την αγιογραφία. Έργα του σώζονται στον Άγιο Ανδρέα Πατρών, στην Καλαμάτα, στο Ναύπλιο και αλλού. Γνωστός όμως έγινε για τα θεατρικά του έργα. Εκτός από τη «Βαβυλωνία», στην οποία θα αναφερθούμε εκτενέστερα στη συνέχεια, έγραψε και τα ακόλουθα έργα: «Ο Σινάνης» (1838), ο κεντρικός ήρωας του οποίου είναι ένας φιλάργυρος τύπος, «Γυναικοκρατία» (1841), στην οποία σατιρίζει τη σπατάλη, την πολυτέλεια και την ανούσια ζωή των γυναικών και «Ο Κόλαξ», σάτιρα για τα πολιτικά ήθη και έθιμα. Το έργο αυτό εκδόθηκε στην Πάτρα μετά τον θάνατό του (1856).

Εξέδωσε και τη συλλογή αφηγημάτων «Μύθοι, μυθιστορία και διηγήματα ηθικά και αστεία εκτεθέντα προς διασκέδασιν των Ελλήνων» (1839), όπου περιλαμβάνονται 31 ιστορίες του Νασρεντίν Χότζα, που αποτελούν την πρώτη έντυπη εμφάνιση του Οθωμανού μυθογράφου. Ο Βυζάντιος με τα έργα του, ιδίως με τη «Βαβυλωνία», συνέβαλε σημαντικά στην εξέλιξη του νεοελληνικού θεάτρου.

«Βαβυλωνία» ή «Η κατά τόπους διαφθορά της ελληνικής γλώσσης»

Σημαντικότερο έργο του Δ. Βυζάντιου είναι η «Βαβυλωνία». Πρόκειται για θεατρικό έργο σε 5 πράξεις. Τυπώθηκε για πρώτη φορά στο Ναύπλιο το 1836, ενώ έλαβε την οριστική του μορφή στην Αθήνα το 1840. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 1837, στο θέατρο του Σκοντζόπουλου, με τον Θεόδωρο Ορφανίδη στον ρόλο του Ανατολίτη. Το έργο γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Παίχτηκε το 1843 και το 1856 στην Αθήνα, το 1860 στην Κωνσταντινούπολη και το 1888 στη Βιέννη. Το 1932 διασκευάστηκε από τον Φώτο Πολίτη και παίζεται ως τις μέρες μας.

Η «Βαβυλωνία» είναι η πρώτη ελληνική κωμωδία που γράφτηκε μετά το 1821. Η ιστορία της διαδραματίζεται σε μια λοκάντα του Ναυπλίου. Εκεί έχουν συγκεντρωθεί Έλληνες από διάφορα μέρη οι οποίοι γιορτάζουν τη νίκη των Μεγάλων Δυνάμεων στην ναυμαχία του Ναβαρίνου. Τα πρόσωπα του έργου είναι τα εξής: Λοκαντιέρης (Χιώτης), Ανατολίτης, Πελοποννήσιος, Χιώτης (πελάτης), Αρβανίτης, Κύπριος, Αστυνόμος (Ζακυνθινός), Λογιότατος (πρωτευουσιάνος), Γραμματέας της Αστυνομίας, Άνδρες της Αστυνομίας, Κανέλλα (ερωμένη του Κρητικού), Γαρούφω (ηλικιωμένη τροφός της Κανέλλας) και «ιατρός αμαθής» (κατά τον Δ. Βυζάντιο).

Σύμφωνα με την υπόθεση του έργου, σε μία λοκάντα του Ναυπλίου, ιδιοκτήτης της οποίας είναι ο Χιώτης μισέ Μπαστιά, φτάνει η χαρμόσυνη είδηση της νίκης των Συμμάχων επί του Ιμπραήμ στο Ναβαρίνο. Το χαρμόσυνο νέο ενθουσιάζει τους πάντες. Αρχίζουν να πίνουν κρασί και να γλεντούν. Όμως καθώς ο καθένας μιλά τη δική του διάλεκτο επικρατεί απόλυτη ασυνεννοησία.

Η λέξη «κουράδι» που θα πει ο Κρητικός στον Αρβανίτη (σημ. κουράδι στην Κρήτη, σημαίνει κοπάδι γιδοπροβάτων) δημιουργεί παρεξήγηση. Ο μεθυσμένος Αρβανίτης πυροβολεί των Κρητικό και τον τραυματίζει. Παρεμβαίνει ο Αστυνόμος του Ναυπλίου και επιλαμβάνεται της υπόθεσης. Ο Ζακυνθινός Αστυνόμος προσπαθεί να εξακριβώσει αν ο τραυματισμός ήταν κάζο πενσάτο (εκ προμελέτης) ή ατσιτέντε (ατύχημα, κακιά στιγμή). Μιλώντας και αυτός τη δική του ντοπιολαλιά, επιτείνει την ασυνεννοησία. Καθώς η «ανάκριση» δεν μπορεί να οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα, όλοι οι πελάτες του πανδοχείου οδηγούνται στη φυλακή. Όμως η «Διοίκηση» που έχει λάβει γνώση του περιστατικού δίνει χάρη στους φυλακισμένους και οι κρατούμενοι απελευθερώνονται. Το έργο τελειώνει όπως άρχισε: με τους Έλληνες να γλεντούν τη νίκη και να παραμερίζουν τις όποιες διαφορές τους. Θα μπορούσε η «Βαβυλωνία» να έχει γραφτεί και στις μέρες μας, καθώς, όχι βέβαια λόγω διαλέκτων, βλέπουμε ή διαβάζουμε για καβγάδες που λήγουν ειρηνικά και συνεχίζονται με γλέντια και διασκεδάσεις.

Αποτίμηση του έργου

Ο Βάλτερ Πούχνερ γράφει για τη «Βαβυλωνία»:

«Παρά την άτεχνη δομή του έργου και τις αδυναμίες της πλοκής, ο συγγραφέας πέτυχε τη δημιουργία αληθινών τύπων που αντανακλούν την κοινωνία της εποχής και τα χαρακτηριστικά της. Το έργο αποτελεί γλωσσική σάτιρα, κρίκο μίας σειράς κωμωδιών που πραγματεύονται το εγχώριο φαινόμενο των ντοπιολαλιών της μετεπαναστατικής περιόδου, όπως τα «Κορακίστικα» του Ιάκωβου Ρίζου Νερουλού.

Με τη «Βαβυλωνία» καθιερώνονται οι διαλεκτικοί τύποι στην ελληνική σκηνή, που θα εμφανιστούν στη συνέχεια στην ηθογραφική κωμωδία και αργότερα, συστηματικά, στο κωμειδύλλιο και στον Καραγκιόζη».

Ο Λίνος Πολίτης στην «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» γράφει: «Το μοτίβο είναι γνωστό (από τις παλαιότερες βενετσιάνικες διαλεκτικές κωμωδίες και τα «Κορακίστικα» του Ιάκωβου Ρίζου – Νερουλού) και πολύ αγαπητό. Ο Βυζάντιος όμως, πέρα από το πετυχημένο «ενσταντανέ» ξέρει να ξεχωρίσει και να δώσει παραστατικά το διαφορετικό «ήθος» του Ανατολίτη π.χ., του Χιώτη, του Κερκυραίου (;). Γι’ αυτό και η «Βαβυλωνία» γνώρισε μεγάλη επιτυχία και παίζεται ακόμα ως τις μέρες μας».

Επίλογος

Μπορεί κάποιοι να γράψουν για τεχνητή γλώσσα, για 20 φθόγγους κ.λπ., ωστόσο η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Στη «Βαβυλωνία» για πρώτη φορά παρουσιάζεται η γλωσσική πολυμορφία στην Ελλάδα και η υπάρχουσα γλωσσική ποικιλότητα. Και για όσους θεωρούν ότι υπάρχει ασυνέχεια στην ελληνική γλώσσα, να σημειώσουμε ότι ο μεγάλος γλωσσολόγος Νικόλαος Ανδριώτης (Ίμβρος 1906 – Θεσσαλονίκη 1976) έγραψε το μνημειώδες έργο «Lexicon der Archaismen in neugriechishen Dialekten» («Λεξικό αρχαϊσμών στις σύγχρονες ελληνικές διαλέκτους»), με 7.500 αρχαϊσμούς στις σύγχρονες ελληνικές διαλέκτους. Το έργο αυτό κυκλοφόρησε το 1974 από την… Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών, στη Βιέννη! Μέχρι σήμερα, δεν έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά (!), κι ας έχουν περάσει 50 χρόνια από την έκδοσή του… Το «γιατί» το γνωρίζουν οι ελληνικές κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης. Θα γράψουμε μόνο ότι πρόκειται για κάτι επιεικώς απαράδεκτο και ακατανόητο. Ελπίζουμε, τώρα που θα το πληροφορηθούν κάποιοι αρμόδιοι, θα φροντίσουν, έστω και με καθυστέρηση,για την έκδοσή του και στα ελληνικά…

Η "Βαβυλωνία" έγινε και ταινία το 1970, σε σενάριο και σκηνοθεσία Γιώργου Διζικιρίκη και τον αξέχαστο Ηλία Λογοθέτη στον ρόλο του Αστυνόμου.

Πηγές: ΛΕΞΙΚΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ, 2007
ΛΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ, «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ», ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ, 23η ανατύπωση, Αθήνα, 2017.

Δωρεάν κρυοσυντήρηση γενετικού υλικού γυναικών με καρκίνο πριν την θεραπεία, με στόχο να τεκνοποιήσουν στο μέλλον

Σε άνθιση η αγορά ομολόγων - Οι αποδόσεις και όσα πρέπει να ξέρουν οι επενδυτές

Αποχώρησε από το MasterChef ο Χρήστος Γανίτης - Δείτε βίντεο