Εκλογές στην Ισπανία: Ο «ωραίος», ο «φτωχός», ο ακροδεξιός και η Γιολάντα

Καύσωνας. Η Βαρκελώνη ψήνεται, η Μαδρίτη βράζει, η Σεβίλλη κοχλάζει, δάση στα Κανάρια Νησιά πυρπολούνται, τα κλιματιστικά κλατάρουν εξαιτίας της υπερλειτουργίας, οι πισίνες αδειάζουν λόγω λειψυδρίας. Σε αυτό το ανελέητα ζεστό σκηνικό, δρόμοι, πλατείες, προσόψεις κτιρίων καλύπτονται από γιγαντιαίες αφίσες, θεόρατα πανό, πλήθος κομματικές σημαίες.
Στο αποκορύφωμα ενός θερμού καλοκαιριού, με την παρατεταμένη ξηρασία να έχει αγγίξει ιστορικά επίπεδα, η Ισπανία διεξάγει σήμερα, Κυριακή, τις πιο καυτές εκλογές της. Ποτέ άλλοτε στο παρελθόν δεν έχουν στηθεί εθνικές κάλπες τόσο αργά το καλοκαίρι, με θερμοκρασίες να ξεπερνούν τους 40 βαθμούς. Ηδη τουλάχιστον 10 εκαττομύρια από τους 37 εκατομμύρια ψηφοφόρους βρίσκονται σε διακοπές, ενώ 2,6 εκατομμύρια έχουν επιλέξει να ψηφίσουν ταχυδρομικά. Το δίλημμα είναι προφανές. Ομπρέλα και σεζλόνγκ ή ψηφοδέλτιο και κάλπη; Εν τω μεταξύ, μέσα σε όλα τα ασυνήθιστα, η χώρα έχει από την αρχή του Ιουλίου αναλάβει την προεδρία του Συμβουλίου της Ε.Ε.

Η ήττα στις δημοτικές εκλογές

Ολα ξεκίνησαν το περασμένο Μάιο, όταν ο σημερινός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ προκήρυξε πρόωρες (πέντε μήνες πριν από τις προγραμματισμένες) εκλογές, ως απάντηση σε μια θλιβερή επίδοση του Σοσιαλιστικού Κόμματός του στις τοπικές και περιφερειακές εκλογές. Ηρθε δεύτερο μετά την πρωτιά του κύριου αντιπάλου του, το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα του Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχόο. Λίγο πριν ξεκινήσει η ψηφοφορία ήδη το Λαϊκό Κόμμα προηγείται στις δημοσκοπήσεις, αν και δεν αναμένεται να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία των 350 εδρών στην Κάτω Βουλή. Από τη μεριά του το Σοσιαλιστικό Κόμμα αφυπνίζεται και επανασυσπειρώνεται εξαιτίας του κινδύνου της αποχώρησής του, το πιθανότερο, από την εξουσία. Παρότι λόγω μετεωρολογικών συνθηκών εντάσσονται πολλές απρόβλεπτες μεταβλητές στο εκλογικό παιχνίδι και αιωρούνται συνωμοσιολογικά σενάρια, η αναμέτρηση κρίνεται ότι πολύ δύσκολα θα αποβεί αμφίρροπη. Αυτό βέβαια δεν εμποδίζει τους ιδρωμένους στρατούς των διεκδικητών της εξουσίας να λάβουν θέσεις μάχης.

Το βασικό ζήτημα στο οποίο επικεντρώνονται οι κομματικές εκστρατείες είναι η οικονομία. Τι άλλο; Η η κρίση του κόστους ζωής είναι καθημερινή πραγματικότητα για τους Ισπανούς. Παρότι η χώρα διανύει περίοδο ανάπτυξης και σημειώνει μείωση του πληθωρισμού στο 2% (καθώς δεν εξαρτάται από το ρωσικό φυσικό αέριο), οι τιμές των καταναλωτικών προϊόντων αυξάνονται στα ράφια. Μετά είναι τα απογοητευτικά νούμερα της ανεργίας. Η Ισπανία εμφανίζει το υψηλότερο ποσοστό (12,7%) απ’ όλες τις χώρες της Ε.Ε. Ακολουθούν τα θέματα της υγειονομικής περίθαλψης, το Μεταναστευτικό, τα ατομικά δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, των αμβλώσεων, των αυτονομιστών, της κλιματικής αλλαγής κ.λπ.

Οι μονομάχοι

Οι κατεξοχήν αντίπαλοι των εκλογών, που πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα, είναι τέσσερις. Οπως ήταν και οι Τρεις Σωματοφύλακες. Κατ’ αρχάς, ο Πέδρο Σάντσεθ, ο «ωραίος», όπως τον αποκαλεί ο Τύπος, αν και σωστότερα έπρεπε να τον λέει ο «τυχερός». Στα 51 του χρόνια ο Μαδριλένος ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος θεωρείται παθιασμένος φιλοευρωπαϊστής και μιλά άπταιστα αγγλικά. Είναι ο πρώτος πολιτικός στην Ισπανία που το 2018 ανέλαβε πρωθυπουργός μετά την πρόταση μομφής εναντίον της διεφθαρμένης κυβέρνησης του προκατόχου του Μαριάνο Ραχόι. Κέρδισε κατόπιν τις εκλογές του 2019 και στη συνέχεια οριακά ψήφο εμπιστοσύνης τον Ιανουάριο του 2020. Για να σχηματίσει μαζί με τους ακροαριστερούς Podemos και την κοινοβουλευτική στήριξη από καταλανικά και βασκικά αυτονομιστικά κόμματα κυβέρνηση συνασπισμού, την πρώτη στην Ισπανία μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στα τέλη της δεκαετίας του 1970.

Το σήμα που εξέπεμψε η διακυβέρνησή του βαφτίστηκε δυσφημιστικά «Σαντσίσμο», λόγω του συχνά παρορμητικού και πολωτικού χαρακτήρα του. Τα πήγε, πάντως, ικανοποιητικά στην πανδημία και ενέκρινε ορισμένα πολύ δημοφιλή οικονομικά μέτρα (αύξηση του κατώτατου μισθού, χαμηλότερες τιμές στα ενοίκια, νόμο που ευνοεί τις μόνιμες συμβάσεις στην αγορά εργασίας, πολυάριθμες ενισχύσεις για φτωχές οικογένειες, άδεια εμμηνόρροιας στις εργαζόμενες κ.λπ.). Παρ’ όλα αυτά, εκτιμάται ότι το χάρισμα του Σοσιαλιστή ηγέτη να παρουσιάζεται ως ένας δημοκρατικός υπερήρωας σε διαρκή εγρήγορση δείχνει σημάδια εξάντλησης. Φαντάζει προβλέψιμος, επαναλαμβανόμενος, πληκτικός σε αριστερούς και δεξιούς ψηφοφόρους. Ωστόσο, κανείς δεν τον θεωρεί καταδικασμένο προτού κλείσουν οι κάλπες.

Οσμή σκανδάλων

Από την άλλη, ο επικεφαλής του Λαϊκού Κόμματος από τον Μάρτιο του 2022 εν γνώσει του έχει καλλιεργήσει μια εικόνα χαμηλών τόνων. Εχει αναδείξει το πράο προφίλ του βαρετού σε προνόμιο που οφείλει να έχει ένας πρωθυπουργός. Στα 61 του χρόνια ο διοπτροφόρος Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχόο, γόνος ταπεινής οικογένειας από τη Γαλικία, σπούδασε Νομικά. Παρότι ονειρευόταν να γίνει δικαστής, προτίμησε να εξασφαλίσει μια θέση στο Δημόσιο για να μπορέσει να βοηθήσει τον άνεργο εργάτη πατέρα του να συντηρήσει τη φτωχή φαμίλια του. Προσδιορίζεται πολιτικά ως μετριοπαθής κεντροδεξιός -κάποτε είχε ψηφίσει τους Σοσιαλιστές-, αντιλαϊκιστής και οπαδός του φιλελεύθερου ριζοσπαστισμού.

Είναι, φυσικά, πιστός καθολικός, μιλάει άπταιστα την τοπική γλώσσα της αυτόνομης κοινότητας της Γαλικίας, αλλά, όπως τον επικρίνουν, τα αγγλικά του είναι περιορισμένα για ηγέτη μεγάλης ευρωπαϊκής χώρας με παγκόσμιο εκτόπισμα. Ομως, με την ήρεμη, συγκρατημένη, πειθαρχημένη, αλλά κάπως αφυδατωμένη συμπεριφορά του -σε αντίθεση με τη ρητορικά γλαφυρή γοητεία του απρόβλεπτου Σάντσεθ-, ο Φεϊχόο πλασάρεται ως ο κατάλληλος ηγέτης τη σωστή στιγμή. Δύσκολο πάντως να τον ερμηνεύσει κανείς. Εξάλλου επανακυκλοφορεί ένα παλιό ανέκδοτο για το πόσο δύσκολο είναι να ερμηνευτούν οι κάτοικοι της Γαλικίας στη βορειοδυτική άκρη της Ιβηρικής χερσονήσου. Ποτέ δεν ξέρει κανείς αν ένας Γαλικιανός την ίδια στιγμή ανεβαίνει τις σκάλες ή κατεβαίνει από αυτές.

Ωστόσο, οι πολιτικοί του αντίπαλοι έχουν ξεθάψει παλιές δύσοσμες φήμες που τον φέρουν ως στενό φίλο του Γαλικιανού εμπόρου ναρκωτικών και μετρ στο ξέπλυμα χρήματος, ονόματι Μαρθιάλ Ντοράδο. Ο ίδιος ο θιγόμενος ισχυρίζεται ότι δεν γνώριζε ότι ο Ντοράδο ήταν εγκληματίας. Ο Σάντσεθ τον κατακεραύνωσε ότι είναι ψεύτης κραδαίνοντας μια φωτογραφία που δημοσιεύτηκε στην «El Pais» το 2013, δείχνοντας τους δυο τους να κάνουν διακοπές πάνω σε ένα γιοτ το 1995. Από τη μεριά του ο Φεϊχόο χαρακτήρισε τον Σάντσεθ «προδότη» επειδή έδωσε χάρη σε φυλακισμένους αυτονομιστές ηγέτες υπέρ της ανεξαρτησίας τους από την Ισπανία και υποβάθμισε το έγκλημα της απόσχισης. Με τη σειρά του ο καταγγελλόμενος απέδωσε στον κατήγορό του ότι επιδιώκει να βάλει την Ισπανία σε μια «αποκρουστική χρονομηχανή». Η πόλωση χορεύει φλαμένκο σε 40 βαθμούς υπό σκιά.

Κάπου εδώ, στην ντάλα του καλοκαιριού, μπαίνει με ρυθμικά παλαμάκια στον χορό και το κόμμα Vox (Βοξ) που μεταφράζεται ως Φωνή. Χαρακτηρισμένο εθνικιστικό, λαϊκίστικο και ακροδεξιό, προσμένει ικανά εκλογικά ποσοστά ώστε να πάρει το μερτικό του συμμετέχοντας σε κυβέρνηση μαζί με το Λαϊκό Κόμμα. Εχει κιόλας συνάψει μαζί του συμφωνίες συνασπισμού για την κατανομή της εξουσίας σε τρεις αυτόνομες περιοχές, ενώ μικρότερες συμμαχίες έχει εξασφαλίσει σε δεκάδες άλλες πόλεις. Ο 47χρονος ηγέτης του κόμματος ο κοινωνιολόγος Σαντιάγο Αμπασκάλ από το Μπιλμπάο προέρχεται από επιφανή πολιτική οικογένεια μεγαλοστελεχών του Λαϊκού Κόμματος στη Χώρα των Βάσκων. Ο ίδιος αποχώρησε το 2013 και συνέβαλε στην ίδρυση του νέου κόμματος.

Ο μουσάτος Αμπασκάλ, λάτρης των μοτοσικλετών και του κυνηγιού, που ντύνεται με ισπανικά φολκλορικά σύμβολα και φοράει πουκάμισα που δοξάζουν τις ταυρομαχίες, διαλαλεί με φόντο αγιογραφίες και εκκλησίες το εθνικιστικό, αντιφεμινιστικό, ευρωσκεπτικιστικό, κοινωνικά συντηρητικό και οικονομικά φιλελεύθερο μανιφέστο του κόμματός του. Με την ακραία και μισαλλόδοξη ρητορική του ακολουθεί σκληρή γραμμή σε μια σειρά από επίκαιρα θέματα. Αντιτίθεται φανατικά στους γάμους των ομοφυλοφίλων, στην υιοθεσία από ομοφυλόφιλα ζευγάρια, στις αμβλώσεις, στην ευθανασία.
Υπόσχεται την απέλαση όλων των λαθρομεταναστών, την απαγόρευση της διδασκαλίας του Ισλάμ, το κλείσιμο των τζαμιών, υιοθετεί τις αυστηρότερες αντιμεταναστευτικές πολιτικές εναντίον του «μουσουλμανικού όχλου αντιευρωπαίων» που απειλεί τις αξίες της Γηραιάς Ηπείρου. Φυσικά αρνείται την κλιματική αλλαγή χαρακτηρίζοντας την υπερθέρμανση του πλανήτη «τη μεγαλύτερη απάτη στην Ιστορία». Και φυσικότερα, συνεργάζεται με τους ομοϊδεάτες του, όπως η Γαλλίδα Μαρίν Λεπέν, ο Ούγγρος πρωθυπουργό Βίκτορ Ορμπαν και η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι. Στις τοπικές εκλογές του Μαΐου η απήχηση των σκληροπυρηνικών του θέσεων διπλασίασε στις κάλπες τη δύναμη του κόμματος. Για την ώρα οι Ισπανοί εκλογολόγοι θεωρούν ότι έχει εξαντλήσει τη φυσική δεξαμενή των ψηφοφόρων του. Εκτός πια κι αν ο μαινόμενος μαύρος ταύρος ξεμπουκάρει από την αρένα για να συναντήσει τα λείψανα του Φρανκισμού.

Αρωμα γυναίκας στα αριστερά

Και με την Αριστερά τι γίνεται; Στο κατακερματισμένο τοπίο της ξεχωρίζει η δημοφιλής Γιολάντα Ντίαθ. Η 52χρονη πρώην κομμουνίστρια, βουλευτής των Podemos και έως σήμερα υπουργός Εργασίας της απερχόμενης κυβέρνησης Σάντσεθ επιθυμεί να γίνει η πρώτη γυναίκα ηγέτης της Ισπανίας: «Γιατί έχει έρθει η ώρα των γυναικών και οι γυναίκες θέλουν να είναι αυτές που γράφουν Ιστορία». Α, ναι, και να δώσει 20.000 ευρώ για σπουδές ή κατάρτιση σε κάθε Ισπανό που θα γιορτάσει τα 18α γενέθλιά του. Γεννημένη δίπλα σε ένα ναυπηγείο μιας εργατούπολης της Γαλικίας, ανήκει σε οικογένεια πασίγνωστων συνδικαλιστών της περιοχής που διακρίθηκαν για τον αντιφρανκιστικό κομμουνιστικό ακτιβισμό τους. Νομικός με τρία μεταπτυχιακά και ειδίκευση στο Εργατικό Δίκαιο, η κομψή, ξανθή πολιτικός έγινε δεύτερη αντιπρόεδρος της κυβέρνησης μετά την αποχώρηση του Πάμπλο Ιγκλέσιας από την ενεργό πολιτική. Περισσότερο ως ισχυρή φωνή της Αριστεράς παρά ως διάδοχος του πρώην επικεφαλής των Podemos, δημιούργησε μια πολιτική πλατφόρμα ευρείας εκλογικής συμφωνίας 15 αριστερών κομμάτων, στην οποία με το ζόρι εντάχθηκαν την τελευταία στιγμή οι Podemos.

Με τον τίτλο «Sumar» (σουμάρ, να αθροιστούμε, να ενωθούμε, να φτιάξουμε μια σούμα), όπως κι αν μεταφράζεται στα ελληνικά η εκλογική συμμαχία, διεκδικεί να αποκομίσει σεβαστό ποσοστό, πάνω από το 10%, και αρκετές έδρες στη Βουλή στις σημερινές εκλογές. Με το μαχητικό λεξιλόγιο της ριζοσπαστικής Αριστεράς, αλλά με λιγότερο παροξυντικό θόρυβο, η Ντίαθ τάσσεται υπέρ του δημόσιου χαρακτήρα των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων και των αναδιανεμητικών πολιτικών. Σε μερίδα των ψηφοφόρων φαντάζει εκλογικά ελκυστική. Και για τις σικ ενδυματολογικές επιλογές της και για την προοδευτική ατζέντα της. Στο γραφείο της διατηρεί μια μεγάλη συλλογή από αγαπημένους δίσκους LP βινυλίου από τον Σοστακόβιτς και τους Smiths έως την Μπίλι Εϊλις. Σε έναν τοίχο δεσπόζει φαρδιά πλατιά μια αφίσα με τον Πάπα Φραγκίσκο να κουνάει το χέρι και τις τυπωμένες λέξεις: «Ο Διεθνής Κομμουνισμός σάς εύχεται χαρούμενες διακοπές». Η εξομολογημένα δημοσίως ως άθεη Γιολάντα έχει χιούμορ. Το χάνει όταν, αντί της ειρωνείας με τη φουριόζα ρητορική της, καταφέρεται εναντίον του Vox και προειδοποιεί τον Φεϊχόο να μην αλωθεί από το «κόμμα του μίσους».
Στο τελευταίο τηλεοπτικό ντιμπέιτ πριν από τις εκλογές άστραψαν και βρόντηξαν κατά τη διασταύρωση των πυρών τους οι Ντίαθ και Αμπασκάλ. Συγκρούστηκαν αμείλικτα μέχρι και για θέματα έμφυλης βίας. Πάντως, όπως κι αν έχει στο διαμορφωμένο διχαστικά σκηνικό των ισπανικών εκλογών, αχνοδιακρίνεται πλέον ο άτυπος σχηματισμός δύο πόλων. Παρότι ο Φεϊχόο τάχα ξινίζεται με το κόμμα του Αμπασκάλ και ο Σάντσεθ δήθεν σνομπάρει το κόμμα της Ντίαθ, παρασκηνιακά αμφότεροι οι επικρατέστεροι μονομάχοι καλοβλέπουν μια μετεκλογική συνεργασία μαζί τους. Η βασική προϋπόθεση είναι ότι πρέπει είτε το Σοσιαλιστικό είτε το Λαϊκό Κόμμα να κερδίσει τις εκλογές. Ο μέσος Ισπανός ψηφοφόρος έχει κιόλας διαγνώσει πως όσο δύσκολο κι αν φαίνεται, είναι κυβερνητικά εφικτό το «Matar dos pájaros de un tiro». Δηλαδή, μ’ έναν σμπάρο δυο τρυγόνια.